رژیم اسرائیل طی دو دهه گذشته تلاش فراوانی کرده تا خود را با لقب «ملت استارتاپ» به افکار عمومی جهان و فعالان نوآوری معرفی کند؛ لقبی که نخستین بار با انتشار کتابی به همین نام در سال ۲۰۰۹ باب شد و تصویری از ملتی کوچک اما سرآمد در نوآوری و فناوری ارائه داد.
به گزارش ایران فین‌تک، در نگاه نخست انتساب چنین لقبی به رژیمی با بیش از ۶۰۰۰ استارتاپ فعال و حدود ۲۵۰ مرکز تحقیق و توسعه بین‌المللی، رژیم اسرائیل در مقام دوم پس از سیلیکون‌ولی آمریکا قرار دارد. طبق آمار حدود ۳ درصد از شرکت‌های تأسیس‌شده در این کشور، درآمد سالانه‌ای بیش از ۱۰۰ میلیون دلار دارند و ده‌ها مورد به یونیکورن‌های میلیارد دلاری تبدیل شده‌اند.
اما این تصویر، روی تاریکی نیز دارد؛ آنتونی لووینستاین در کتاب «آزمایشگاه فلسطین» و بنیامین کرستین در مقاله‌ای تحلیلی، پرده از این واقعیت برمی‌دارند که مهم‌ترین محصول فناوری‌محور اسرائیل، نه نوآوری در خدمت زندگی بلکه «مرگ، نظارت و سرکوب» است. استارتاپ‌های نظامی‌گرا با حمایت نهادهای امنیتی، ابزارهایی برای کنترل، جداسازی و نظارت تولید می‌کنند؛ از دوربین‌های فراگیر در بیت‌المقدس تا هوش مصنوعی در ایست‌های بازرسی.
نقش ارتش در توسعه فناوری انکارناپذیر است؛ اگر در ارتش خدمت نکرده باشی، نه استارتاپ موفق خواهی داشت و نه شغل سطح بالا. همین وابستگی عمیق، مرز بین نوآوری اقتصادی و سیاست‌های امنیتی را محو کرده است.
از طرف دیگر، شرکت‌های چندملیتی نیز نقش پررنگی در تقویت این اکوسیستم نظامی دارند. مایکروسافت، آی‌بی‌ام، سیسکو و دل، فناوری‌های امنیتی و پایشی را به ارتش اسرائیل ارائه داده‌اند. مایکروسافت حتی در توسعه اپلیکیشن‌های نظارتی برای مدیریت تردد فلسطینی‌ها دخیل بوده و آموزش‌های امنیت سایبری برای دانش‌آموزان دختر دبیرستانی برگزار کرده است.
در میان سرمایه‌گذاران، شرکت Insight Partners عملکردی چشمگیر داشته است؛ از سرمایه‌گذاری ۷۰۰ میلیون دلاری در ۱۵ استارتاپ اسرائیلی در ۲۰۱۹، اکنون در ۲۰۲۵ به بیش از ۵.۸ میلیارد دلار در ۱۰۷ استارتاپ رسیده است. شرکت‌هایی مانند wiz، Monday.com و Island میلیاردها دلار جذب سرمایه داشته‌اند. با این حال، پس از اوج‌گیری در سال ۲۰۲۲، میزان سرمایه‌گذاری سالانه این شرکت به شدت افت کرده و در سه سال اخیر به تنها ۴ مورد در سال کاهش یافته است.
آمار تازه نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، بیش از ۶۰ هزار استارتاپ در اسرائیل تعطیل شده‌اند. بحران تأمین مالی، هزینه بالای بهره، کمبود نیروی انسانی و کاهش شدید تجارت از جمله عوامل کلیدی این بحران‌اند.
اسرائیل با صرف ۴.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی در تحقیق و توسعه بالاتر از میانگین OECD قرار دارد، اما این توسعه بیش از آنکه بر رفاه شهروندان تأثیر بگذارد، در خدمت تثبیت سلطه نظامی و سیاسی بر مردم فلسطین و منطقه بوده است.
دیدگاهتان را بنویسید